کد | کلمه | شرح |
1 | گنگ | تنبوشه گلي |
2 | گم و گور | مفقود |
3 | گل و شل | گلاب |
4 | نم | رطوبت |
5 | نن ياننه | مادر |
6 | ملومه | ميلاب |
7 | نمور | نم دار نم ناک(اتاق) |
8 | هونگ | هاون |
9 | هولي | کره خر |
10 | نوا درآوردن | تقليد صدا |
11 | هواخوا | مخفف هواخواه، طرفدار |
12 | نوبر | ماده گا سه ساله |
13 | لوده | کسي که سخنان شيرين و خنده آور مي گويد |
14 | نودان چر | آبشار |
15 | مورمورشدن بدن | لرزش کم که به بدن وارد مي شود |
16 | مورچانه | مورچه |
17 | منداب | آب مانده و ساکن درجايي |
18 | همداستان | متفق |
19 | لندر | برهنه |
20 | مليچك | بچه گنجشک |
21 | همقول | هم پيمان، هم عهد |
22 | ماچ خره | خرماده |
23 | مال | خر و گاو گوسفند |
24 | نان آور | کسي که خانواده اي يا کسي را نان ميدهد |
25 | نان خور | زن و فرزند افراد تحت تکقل - عيالوار |
26 | نان خورش | آنچه با نان ميخورند |
27 | نان خالي | نان بي خورش |
28 | نان رسان | آدم خيرخواه |
29 | نان كور | خسيس و فرومايه |
30 | ماله | کرمهاي قرمز زنگ که در باغچه وگلدان توليد مي شود |
31 | مامان | ماما، قابله |
32 | گلاندن | غلتانيدن |
33 | ماندگار | ماندني |
34 | ناخوار | ناهموار دشوار |
35 | لاروب | عمل لاي روبي |
36 | نارس | نارسيده کال |
37 | لاسه | لاي سيل و جز آن |
38 | مازه | پشت |
39 | ناشكر | کافر نعمت |
40 | لت | تخته |
41 | آب استل كردن | آب به استخر انداختن |
42 | آب جستن | شنا يا آب تني کردن |
43 | ول | رها ، آزاد ، سخن ياوه |
44 | گون | بوته گياهي که از آن کتيرا مي گيرند |
45 | گوگلوان | گاوبان گاوچران |
46 | وول زدن | آهسته جنبيدن و تکان خوردن |
47 | واج رفتن | سرگرم شدن |
48 | گويل | مدفوعي که گوسفند در بهار باخوردن گياه تازه مي اندازد |
49 | وخم | وقف |
50 | ويج | پارويي است که تنها براي برف روبي بکار مي رود و آن را تخته اي است که بر دو چوب راست و موازي نهاده شده و به دسته بلندي پيوسته است |
51 | وجين | جستن و از ريشه کندن علفها |
52 | وروركردن | پي در پي حرف زدن بيهوده |
53 | ورك | خاري که گل زرد مي دهد برگ آنرا به گوسفند مي دهند و پوسته آنرا در سوخت بکار مي برند |
54 | وركردن | شخم زدن زمين |
55 | وشن | باران و شن نمي ياد |
56 | گوشبر | کسي که با نيرنگ از ديگري پول يا چيزي بگيرد |
57 | وسي | دنباله آبي که آن را ا منبع بسته باشند |
58 | گوشكو | گوشت کوب |
59 | وعده گيران | عمل دعوت اشخاص به مجالس مهماني يا عزا |
60 | گنده | درشت |
61 | گندله | کوفته |
62 | چندمان | چندش، لرزش |
63 | نخودچي | نخود بوداده |
64 | نخور | خسيس |
65 | نيمگر | نيم باز |
66 | ميان بام | سوراخي است ک در وسط بام به منظور تهويه هوا مي گذارد |
67 | مجري | صندوقچه براي نگهداري وسايل زنانه |
68 | آردويز | آدربيز يا آردويز الکي است که سوراخ هايش اندکي از الک معمولي ريزتر است و با آن آرد را الک مي کنند |
69 | هرزرفتن | بيهوده جاري بودن |
70 | مرغ | گياهي است که شتران مي خورند |
71 | آرغ گنده زدن | غلو کردن |
72 | مرغزار | چمن زار |
73 | مزگو | هاون سنگي - هاون ، هونگ |
74 | نسا | سويي از کوه يا سختمان که آفتاب بر آن نمي تابد |
75 | نزا | نازا سترون |
76 | نشد | تراوش |
77 | مشده | مشت |
78 | آسدامه | ابزاري است آهنين مانن کفگيرک که دسته دارد و در نانوايي بکار مي رود |
79 | مشك | کيسه اي که با آن کره مي گيرند |
80 | لكه | جرعه |
81 | لق | شل |
82 | مقراض | قيچي |
83 | آغوز | شير گوسفند |
84 | آغاسته | آگنده ، پر |
85 | آغاسته كردن | پر کردن، مثل آغاسته کردن جوال با کاه |
86 | معجر | نرده محجر |
87 | نفربه نفر | يکي يکي |
88 | ال | شعله |
89 | چپال | چپ دست |
90 | انگورجه | انگورچه برگهاي ريزي است که به صورت انبوه روي درخت بادام مي رويد و صورت انگل درختي دارد |
91 | اوجار | اوجار يا اوژار نام چوب بلندي است در خيش که عمود بر يوغ و ميان دو گاو قرار مي گيرد |
92 | گاوياري | راندن گاو آهن براي شخم |
93 | اورو | مرغ کشته و پرکنده |
94 | اندا | اندازه |
95 | پاتني | ظرفي است چوبين و مدور که غله را با آن پي مي زنند و پاک مي کنند |
96 | پاپتي | پا برهنه ، برهنه پا |
97 | اياز | باد خنک در عبارت بگذار اياز بخورد |
98 | گايي گذاري | گهگاه |
99 | چارقد | پارچه اي است چهار گوش که زنان سرخود را با آن مي پوشانند |
100 | اسگليدن | پاره شدن |
101 | اسگليده | پاره شده |
102 | اسپار كردن | بيل زدن |
103 | چاشته | مقدار بسيار اندک از خوردني در ضرب المثل چاشته خور بدتر از ميراث خور است |
104 | استل يا استلخ | استخر |
105 | استل كشيدن | استخر را خالي کردن |
106 | پت | پوزه ، گرداگرد دهان |
107 | پتله | گندم پخته و دستاس کرده |
108 | تنورمال | پارچه اي است موئين که پس از گرم شدن تنور و پيش از بستن نان به ديواره تنور مي کشند و آن را پاک مي کنند تا پشت نان سياه نشود |
109 | بنگاه | جاي انشعاب جويبار از جوي اصلي |
110 | تون حمام | گلخن گرمابه |
111 | بواكور | جغد |
112 | بوده برشته | گندم و شاهدانه توام با مغز ميوه ها که بو داده و برشته شده باشد. مخفف بو داده و برشته شده |
113 | توس | تفس ، تف ، گرماي آتش |
114 | تنده | هسته ، دانه درون ميوه مثل تنده زردآلو ، تنده سنجد يعني هسته سنجد |
115 | تندگيره | نوعي زردآلو |
116 | بهرش در رفته | در بافتني دانه اش در رفته |
117 | تلس كردن | کندن پوست بادام و گردو |
118 | بلغور | گندم پخته دستاس کرده |
119 | تاچه | کيسه اي بافته شده از پشم گوسفند يا ريسمان که در آن آرد يا دانه هاي خوراکي را نگاه مي دارند |
120 | بام گلان | بام غلتان |
121 | بالاچسينه | سرگين گردان ، نام حشره اي است ، گلانک |
122 | بالاكشو | کشف ، لاک پشت ، سنگ پشت |
123 | بانكه | دبه |
124 | باباار | شوهر مادر |
125 | بچار | هرگز ، هيچ گاه |
126 | باربند | باره بند ، جايي که اسب و استر را مي بندند |
127 | تازه زا | زن و يا جانوري که تازه بچه زاييده است |
128 | بتاخت آمدن | زود آمدن |
129 | تي يان | ديگ مسين بزرگي است که ته خزينه گرمابه مي گذاشتند و زير آن آتش مي کردند تا آب خزينه گرم شود - ظرفي است که در آن صابون، حلوا و حليم مي پزند |
130 | بدگل | زشت |
131 | بدو | بدو (دال با تشديد بيان مي شود) |
132 | تخته ترنج | سنگ صاف بزرگ |
133 | بيخ بر | بريده از بن ، بکلي از بين رفته |
134 | تيك | تيغ، خار |
135 | ترسوك | ترسو |
136 | بستو | کوزه |
137 | بسكي | بس که |
138 | ي | يک |
139 | چخ | آوازي که براي دور گردانيدن و راندن سگ از دهان بر مي آورند |
140 | پين | حفه در عبارت پين مو يا بادام |
141 | جل | پارچه کهنه و مستعمل ، پالان - جل ظرفشويي، جل خر |
142 | خل | سوراخ |
143 | گيوه كش | کسي که تخت گيوه درست مي کند |
144 | جوال | کيسه هاي بزرگ براي حمل کاه و گندم و نظاير آن |
145 | جوان گاو | گاو نر جواني که تازه مي خواهند بکار بگيرند |
146 | يواشن | چند شاخه ايست مانند پنجه که روستائيان غله خرمن کرده و کوفته شده را با آن باد مي دهند |
147 | دوروبر | پيرامون، اطراف، حوالي |
148 | دوغ گرمه | کله جوش |
149 | گيليچ دم | کژدم عقرب |
150 | خند و خل | ور رفتن - توي خانه يا انباري وول رفتن |
151 | گيليوار | مارمولک |
152 | خنك | سرد، خنک |
153 | دان | دفعه، بار |
154 | جان ازاد | روان بدون تشويش و فاقد پريشاني خيال |
155 | دانگو | مغز بادام تلخ يا هسته هلو و زردآلو که در آب خيسانده و پوستش را کنده و چند بار آب آن را عوض کرده اند تا تلخي را از دست داده است و آنگاه آن را بو داده اند |
156 | دامبك | دمبک، تنبک |
157 | دارتك | پرنده دارکوب |
158 | دبه | آوندي که جاي ريختن و نگهداري روغن است |
159 | گيجگاه | شقيقه |
160 | جدازا | ناتني |
161 | جيگيل دادن | حوصله ، ژاغر |
162 | خيك | مشک |
163 | خيكي | چاق |
164 | خرمن جا | جايي در ملک يا زمين مزروعي که نخست آب بسته و هموار و سفت کرده و گندم و جو و نظاير آن را خرمن مي کنند مي کوبند و باد مي دهند - جاي خرمن کوبيدن |
165 | خرند | فضاي اطراف باغچه در حصار يا حياط |
166 | خرره | لجن ته حوض يا خزينه گرمابه و استخر و مانند آن |
167 | جرز ديوار | مجردي: ديواري که از ستون هاي اصلي ساختمان است |
168 | خش خشك | آهسته آهسته |
169 | گيس سفيد | زني که شب عروسي همرا عرو به خانه داماد مي رود |
170 | خسنك | بختک، کابوس |
171 | دشت | کشتزار، زمين هموار |
172 | دست بلوره كردن | کورمالي کردن، کورمالي کردن براي پيدا کردن راه يا چيزي يا از نابينايي دست به زمين يا ديوار ماليدن |
173 | دسدار | آسياب دستي |
174 | خشكال | شاخه خشک شده درخت |
175 | دسقاله | داس |
176 | خف گير | غافلگير |
177 | گر | کچل |
178 | رموك | رمنده ، رم کننده |
179 | رود | کودک |
180 | راقش | کشت و ميوه اي که زودتر از هنگام خود برسذ |
181 | گربه تكن | گربه وحشي سياه گوش |
182 | گردن كشي | سرکشي نافرماني |
183 | پردو | تخته هاي بريده منظمي که بين تيرهاي چبي سقف اتاق مي اندازند روي برخي از اين پرده ها با خط خوش تاريخ بناي خانه يا چند بيت شعر نغز نوشته مي شده است |
184 | ريسمان | نخ |
185 | رشمه | طناب نازک يا ريسماني است بافته شده از پشم |
186 | رشنيق | عام در برابر سيد |
187 | رسد | بهره، بخش، سهم |
188 | چرك مرد | جانه اي که شسته اند ولي پاک نشده باشد |
189 | چش | آوازي که براي ايستادن خر از دهان بر مي آورند |
190 | زل | زرنگ و چابک و فرز و هوشيار و سرزنده در عبارت زل و زنده |
191 | شنگ | گياهي است خوردني |
192 | چشم تنگ | چشم تنگ، تنگ نظر |
193 | سنگ سو | سنگ ساب، سنگي که کادر و مانند آن را با آن تيز مي کنند |
194 | سنگ پست | سنگ چين، ديواري کوتاهي که با روي هم چيدن سنگ در زمين هاي کوهستاني و ناهموار مي سازند |
195 | سنگل | سرگين |
196 | گسنه | گرسته |
197 | شلنگ | گام بلند و فراخ |
198 | شله ديزي | دسته ديزي از سيم و آهن خم شده |
199 | صنوبر | درخت تبريزي |
200 | سنت كردن | ختنه کردن |
201 | شولا | يک جور نمد را گويند |
202 | شومشام مانده | صاحب مرده |
203 | سوتك | آلت سوت زدن که سابقا ازگل مي ساختند |
204 | زئير | شکم روش، اسهال |
205 | زئير بريزش افتاده | اسهال گرفته است |
206 | زورخانه | مستراح ، توالت |
207 | سوك | کنج ، گوشه |
208 | صلح كردن | آشتي کردن |
209 | زمين چند | زمين لرزه ، زلزله |
210 | گزليك | کارد |
211 | زلش آب شد | زهره اش ترکيد |
212 | پزا | آنچه که زود مي پزد |
213 | شانه بسر | هدهد |
214 | شاجده | شاهراه |
215 | ساك سياه | شور چشم |
216 | ساقاله | سفالين ، سفال |
217 | شب نشيني | مجالس ديد و بازديدهاي شبانه به ويژه به هنگام زمستان |
218 | شب چره | شيريني و ميوه اي که در ديد و بازديدها و ميهماني هاي شبانه خورده ميشود |
219 | شبيه خواني | تعزيه خواني |
220 | سيله | ظرفي ست سفالين که درون آن زبر و خشن است و کشک در آن مي سايند |
221 | سيله دوغ مال | ظرفي که درون آن دوغ مي مالند يعني کشک مي سايند |
222 | شيت | کسي که از کمر فلج است در عبارت کمرم شيت شد يا کمرم شيت است |
223 | شيروازه | نوبت شير: دويا چند خانوار با يکديگر پيمان مي بندند که شير روزانه گاوان و گوسفندان خود را همه هر چند روز يک بار به يکي از خودشان بدهند و بدين ترتيب هر يک از آن ها چند روز در ماه يا هفته شير فراوان داشت و اين چند روز شيرواره او خوانده مي شد |
224 | سيرايي | سيري ، سيرماني |
225 | سيرسيرك | جيرجيرک |
226 | سيزان | طاق اجري يا خشتي کوتاه ، آغل گوسفند |
227 | شيف درخت | شاخه نازک و نورسته درخت |
228 | گزرو | شاخه هاي نورسته درخت که بهم مي بندند و به جاي جارو استفاده مي کنند |
229 | سرتنور | تنورستان، اتاقي در خانه که در آن نان مي پزند |
230 | سركو | پيه و دنبه که با پيازچه کوبيده در آب گوشت مي ريزند |
231 | طسوج | تسوي، بخش |
232 | سك | آب بيني |
233 | سكو | کسي که از بيني اش آب هميشه روانست |
234 | سقلمه | مشت بسته که در آن شست ميان انگشت دوم و سوم جاي داده شده باشد و با آن ديگري را بزنند |
235 | ضعف قليان | ناشتايي، خوراکي که بامداد مي خورند |
236 | سفال | ساقه گندم که پس از درو کردن روي زمين باقي مانده است |
237 | كپ | سخت، بسته در عبارت گوشه کپ است |
238 | كل | کوتاه در عبارتي نظير کل دم يعني دم بريده |
239 | كل تنوربه کسرلا | کنارتنور |
240 | كل دست | داراي آستين کوتاه |
241 | كل زدن | سرفه کردن |
242 | كلکليج مرغ | فضله مرغ و خروس |
243 | كله گنده | کنايه از آدم بزرگ و ثروتمند يا صاحب مقام و نفوذ |
244 | كلون | چوبي است ترازي در پشت يکي از دو لنگه در چون در را ببندد آرا به پيش مي کشند تا پشت لنگه ديگر در برسد و در سوراخ چوبي عمودي که کلون دان خوانده ميشود درايد |
245 | كما | گياهي است که در کوهستان مي رويد و آنراکنده و به مال مي دهند |
246 | كمانکشه | خميازه |
247 | كلاچيدن | خاريدن |
248 | كون سرك | با باسن حرکت کردن کودک |
249 | كوله بار | باري که بر کول برده شود |
250 | كولوچ | گردويي که مغزشبه سختي در آيد |
251 | كولاسك | توله سگ |
252 | كوجل | خوشه هاي گندم که پس از کوبش هنوز دانه از آن جدا نشده باشد و يکبار ديگر بکوبند - باقي مانده گندم ته خرمن که مي کوبند |
253 | كور کردن | مسدود کردن |
254 | كوره جده | کوره راه |
255 | كوزه كلوره | کوزه بي دسته و سرو گردن |
256 | كنج نشين | گوشه نشين منزوي |
257 | كليک | کليد |
258 | كندوي گندم | آوندي که در آن گندم و جو مي ريزند |
259 | كمر | تخته سنگ بزرگ |
260 | كنگربوم | زمين که کنگرو کمادر ان رسته است |
261 | كنس | خسيس |
262 | كلفت بار | عيالوار |
263 | كاگل | مخفف کاهگل |
264 | كاه آمبار | انبارکاه |
265 | كبره بسته | چرکي که از ناپاکي بسيار بر پوست بدن و ظرف پديدار شود |
266 | كيسه | جيب |
267 | كيسه بر | جيب بر |
268 | كرپه | کشت و ميوه اي که ديرتر از زمان خود برسد |
269 | كردو | تکه زميني است که دور آن را بلند و ميان آنرا همواره کرده و در آن سبزي گندم و چيزهاي ديگر مي کارند |
270 | كسمه | نوعي نان |
271 | كشت و کار | زراعت |
272 | كك | مخفف کوک |
273 | قنچ | کرمي که در برگ درخت تار ميتند و تخم مي گذارد و بصورت پروانه درمي آيد |
274 | قل قپ | گوشه لب گل لپ و گونه |
275 | قلوه سنگ | سنگي مانند قلوه (کليه ) است |
276 | قلوه كن | چون جامه به ميخ يا چيزي گير کند و سوراخ شود گويند قلوه کن شد |
277 | قلاق | کلاغ |
278 | قلاق چر | نوعي پرنده شبيه کلاغ با جثه کوچکتر |
279 | قولوفه | ني -نال |
280 | قوده | دسته مثل دسته گندم |
281 | قورا | مدفوغ |
282 | قورت ميابد | برخود مي بالد |
283 | قايم | پنهان |
284 | قاصدك | ميوه گياهي است به نام علف قاصد که بادآنرا به هوا برد و چون فرود آيد مردم گويند که خبري آورده |
285 | قاپك پا | قاپ پا |
286 | قبا | کت درضرب المثل قبايي که به عيد نرسد براي گل منار خوبست |
287 | قيچ | صفت چشم ، چپ |
288 | قيچ انداخته | چپ چپ نگاه کردن |
289 | قينه | مادر شوهر، مادرزن |
290 | قيش | کمربند چرمي |
291 | قرم دنگ | فحش و اهانت |
292 | قرهسقال | در ترکي ريش سياه زمينهاي سنگلاخ |
293 | قرپاچين | جنبانيدن و تکان دادن کمر و سرين با ناز |
294 | قرص | استوار |
295 | قرك | تاول |
296 | قزل قورت | نام يکنوع بيماري انگل است که گوسفندان مي گيرند |
297 | قسر | نازا ونيز زميني که کشت نکند |
298 | قزغان | کژغان |
299 | قفاخوابيدن | بر پشت خوابيدن |
300 | چغلي | شکايت |
301 | غربتي | کولي |
302 | فرسخ | فرسنگ |