آب‌انبار بلور محله فم تفرش

آب‌انبار بلور محله فم تفرش، اثري به جا مانده از دوره قاجار است

آب‌انبار بلور در كوچه بلور محله فم تفرش واقع شده است. اين بنا در نزديكي تكيه زاغرم، مسجد جامع ششناو، گرمابه فم و همچنين امامزاده محمد فم قرار دارد. اين بنا براي تامين آب اهالي محل به ويژه در تابستان بوده است.

به‌سبب نبود سندي دال بر تاريخ بناي اين آب انبار نمي‌توان تاريخ دقيقي براي آن در نظر گرفت؛ ولي با توجه به سبك و سياق ساخت و بناي اطراف آن، به احتمال بسيار، بناي مورد نظر مربوط به دوره قاجار مي‌باشد و تا دهه 1340 خورشيدي از آن استفاده مي‌شده است و پس از انجام لوله‌كشي آب آشاميدني در شهر مذكور به تدريج رونق افتاده است. بنا به قول اهالي سازنده بنا و باني آن حلاج ميرزا حسين ملقب به بلور بوده است.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران، سردر و راه پله پاشير آب انبار در ضلع شمال شرقي بنا تعبيه شده است و در حد وسط هر يك از اضلاع غرب و شرق يك بادگير بنا گرديده شده است و به جهت جلوگيري از ورود حيوانات و افراد متفرقه به محوطه آب انبار در سه سمت بام بناي فوق ديواري خشتي و گلي بنا شده است. 12 ستون، 18 جرز، 20 گنبد و همچنين 2 غلام گردش مخصوص هوا، اسكلت و فضاي اصلي مخزن آب انبار را تشكيل مب دهد.


تمام جرزها و ستونهاي آب انبار با تيرهاي چوبي به يكديگر كلاف كاشي شده‌اند يك راه پله جهت تشخيص ميزان آب و نيز در مواقع ضروري جهت لايروبي و انتقال نقاله و رسوبات به بيرون استفاده مي‌كرده‌اند و عمده مصالح بكار رفته در اين شامل خاك، خشت، گچ، آهك، چوب، آجر و سنگ مي‌باشد.

تزئينات اين آب انبار شامل تزئينات آجري و نيز رسم بندي بر سردر ورودي پاشير و همچنين در بخش فوقاني دو بادگير بنا شده است.

سه صفت عمده معماري اين بنا به ترتيب عبارتند از: 1- ساخت يك دستگاه گردش با پنج دهانه با فاصله‌هاي معين نسبت به هم در هر سمت شرق و غرب مخزن كه رابطه بين ساقه بادگير و فضاي مخزن به منظور هدايت و تقسيم برودت هوا و تهويه بوده است.





بناي عام‌المقنعه آب انبار در تاريخ 23/5/1378 به شماره 2336 در فهرست‌ آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

2- استحكام گنبدهاي بيست گانه سنگي و كلاف كشي ستونها و جرزها به وسيله تيرهاي چوبي 3- ساخت قسمهاي راه پله پاشير “پاشويه” و پله‌هاي بيست و يك گانه همراه با ديوار طرفين و نيز سقف كه همه از سنگ ساخته شده است.

 

معرفي آب انبار بلور

آب انبار بلور تفرش در تاريخ 23/5/1378 به شماره 2336 در فهرست‌ آثار ملي ايران به ثبت رسيد.
اين بنا در دوره قاجاريه به همت ميرزاحسين وزير ملقب به بلور از افراد خير تفرش در محله زاغرم شهرستان‌ تفرش‌ احداث شد.

اين آب انبار از مخزن 2 بادگير در شرق و غرب , پاشويه و محوطه بيروني تشكيل شده و بخش ورودي ومحل برداشتن آب آن با طاق نمايي كه با آجرهاي قرمز وآبي‌لعابدار و تزئينات رسم بندي تزيين شده پوشش يافته است.

در قسمت مخزن آب انبار 12 ستون اجري و 18 رابط متصل به ديوار با 20 گنبد خانه كوچك بر فراز ستونها قراردارد كه قطر

به همت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان مرکزي آب انبار بلور تفرش تبديل به موزه صنايع‌دستي شد.

مسئول موزه‌هاي سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان مرکزي ضمن بيان اين مطلب به ميراث‌آريا (chtn) گفت: اين موزه در آب انبار بلور تفرش، بناي تاريخي متعلق به دوره قاجار ايجاد شده است.

محسن علمدار با بيان اينکه موزه صنايع‌دستي تفرش از دو بخش ايجاد شده است، گفت: بخشي از اين موزه به بازارچه صنايع‌دستي اختصاص دارد و بخشي ديگر متعلق به موزه مردم‌شناسي است.

وي اظهار داشت: در بازارچه صنايع‌دستي، آثار صنايع‌دستي بومي منطقه و در بخش مردم‌شناسي پيکره‌هاي مردم‌شناسي با پوشش محلي به نمايش گذاشته مي‌شود.

علمدار در خصوص اعتبارات تخصيص يافته براي ايجاد اين موزه گفت: اعتبارات مرمتي اين پروژه از محل اعتبارات حوزه حفظ و احياء و اعتبارات تکميل و تجهيز اين موزه از محل اعتبارات حوزه معاونت صنايع‌دستي استان تأمين شده است.

وي در مورد نحوه گردآوري اشياء موزه تفرش گفت: براي گردآوري اشياء اين موزه فراخوان خواهيم داد تا هر کس که شيء تاريخي دارد در صورت تمايل آن را به موزه تحويل دهد.

علمدار خاصر نشان کرد: با توجه به اينکه سطح آب‌انبار بلور هم سطح خيابان است احتمال دارد براي ايجاد سفره‌خانه‌سنتي بر روي بام اين موزه برنامه‌ريزي کنيم.

مسئول موزه‌هاي استان مرکزي در پايان يادآور شد: موزه تفرش همزمان با دهه فجر توسط سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان مرکزي افتتاح مي‌شود.

ستونها به يك متر مي‌رسد. اين بنا كه تا 4 دهه پيش از آن بعنوان يك بناي عمومي وهمگاني‌استفاده مي‌شد امروزه به يكي ازجاذبه هاي تاريخي شهرستان تفرش تبديل و به ثبت رسيده است . اين بنا در دوره قاجاريه به همت ميرزاحسين وزير ملقب به بلور از افراد خير تفرش در محله زاغرم شهرستان ‌تفرش ‌احداث شده و 600 متر مربع زيربنا دارد و از آجر, سنگ , آهك و گچ در ساخته شده است .

تفرش

 

برخی بزرگان منسوب به تفرش عبارت اند از:
نظامی گنجوی ، شاعر سدة ششم ؛ ابوعلی فضل بن حسن معروف به طبرسی ، فقیه و محدّث و مفسر و از بزرگان علمای امامیه در سدة ششم ؛ میرزا عیسی فراهانی معروف به قائم مقام اول ، از منشیان و رجال بزرگ اوایل دورة قاجار؛ میرزا ابوالقاسم فراهانی ، معروف به قائم مقام ثانی ، صدراعظم محمدشاه قاجار؛ میرزا تقی خان امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار؛ میرزا مهدی بدایع نگار، دولتمرد و ادیب دورة قاجار؛ عباس سحاب ، جغرافیدان معاصر؛ و محمود حسابی ، فیزیکدان مشهور معاصر.

مسجد ششناو  

منابع : علاوه بر مشاهدات شخصی مؤلف ؛ اسکندرمنشی ؛ اعتمادالسلطنه ؛ امین احمدرازی ، هفت اقلیم ، چاپ جواد فاضل ، تهران : مؤسسة مطبوعاتی علمی ، ] بی تا. [ ؛ ایران . قوانین و احکام ، مجموعة قوانین و مقررات مربوط به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1369 ، تهران 1370 ش ؛ ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، کتاب اسامی دهات کشور ، ج 1، تهران 1329 ش ؛ ایران .
وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی . دفتر تقسیمات کشوری ، اسامی عناصر و واحدهای تقسیماتی همراه با مراکز ، تهران 1379 ش ؛ همو، سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران ، تهران 1374 ش ؛ همو، نشریة تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شمارة مصوبات آن ، تهران 1380 ش ؛ بلاذری ؛ عباس جعفری ، گیتاشناسی ایران ، ج 1: کوهها و کوهنامة ایران ، ج 2: رودها و رودنامة ایران ، تهران 1368ـ1376 ش ؛ جوینی ؛ جهانگشای خاقان :
تاریخ شاه اسماعیل ، چاپ اللّه دتّا مضطر، اسلام آباد 1364 ش ؛ حمداللّه مستوفی ؛ د. فارسی ؛ محمدابراهیم دهگان و ابوتراب هدائی ، تاریخ اراک ، ج 1، اراک ?] 1329 ش [ ؛ محمدبن علی راوندی ، راحة الصدور و آیة السرور در تاریخ آل سلجوق ، به سعی و تصحیح محمد اقبال ، بانضمام حواشی و فهارس با تصحیحات لازم مجتبی مینوی ، تهران 1364 ش ؛ یحیی بن عبدالغنی سرخوش ، دیوان ، چاپ سنگی تهران 1316؛ مرتضی سیفی فمی تفرشی ، سیری کوتاه در جغرافیای تاریخی تفرش و آشتیان ، تهران 1361 ش ؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج 48: قم ـ اراک ، تهران :

سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، 1374 ش ؛ حسن بن محمد قمی ، کتاب تاریخ قم ، ترجمة حسن بن علی قمی ، چاپ جلال الدین طهرانی ، تهران 1361 ش ؛ مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376 ش ؛ نقشة تقسیمات کشوری ایران ، مقیاس 000 ، 500 ، 2:1، تهران : گیتاشناسی ، 1377 ش ؛ مهرالزمان نوبان ، نام مکانهای جغرافیایی در بستر زمان ، تهران 1376 ش ؛ عبداللّه بن فضل اللّه وصاف الحضره ، تحریر تاریخ وصاف ، به قلم عبدالمحمد آیتی ، تهران 1346 ش ؛ یعقوبی ، البلدان .
 

آرامگاه دکنر محمود حسابی