آتشکده آذرگشست فردقان - فردجان

روستاي كوچك "فردجان" در شمال غربي فراهان قرار دارد و آتشكده بر روي تپه اي مجاور فراهان ديده مي شود. تمام آتشكده و بخشي از ديوارهاي قلعه خراب شده است. ارتفاع ديوار اصلي باقي مانده حدود نه متر، قطر پي هاي آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است. در وسط قلعه، تعدادي پي هاي سنگي به قطر پنج متر وجود داردكه مي توان بازمانده تالارهاي متعدد و آتشگاه و نيايشگاه باشد. احتمالاً اين آتشكده به عصر ساساني تعلق دارد. در ضلع شمالي قلعه، در زيرزميني كه در حال حاضر آغل گوسفندان و انبار علوفه است، تعداد چهار ستون به قطر حدود دو و نيم متر از آجر و ساروج ديده مي شود. ستون ها تقريباً در كنار هم قرار گرفته اند و حدود سه متر از آن ها نمايان و قسمت بيشتر آن ها داخل زمين و زير آوار خاك است.

آتشکده فردقان فعلی که همان فردجان یا مزدجان مذکور در کتب قدیم است. جای بسی تأمل است ایرانیان باستان دین زردشتی داشتند و در این دین آتشکده ها دارای مقدس بوده است و سه آتشکده عمده در کشور وجود داشته که شاید قبل مادها هم دایر بوده است.
آتشکده فردجان از توابع و رستاق کوزدر به فاصله 10 کیلومتری خنجین و در حدود روستاهای کسراسف و چوگان در شمال فراهان قرار دارد. در ایران قبل از اسلام آتشکده های متعددی بوده است که در زمان قباد مزدک دستور جمع آوری آنها را به قباد داد الا سه آتشکده اولیه که یکی از آنها آتشکده فردجان بوده است.
فراهان در دوره ساسانیان از اهمییت خاصی بر خوردار بوده است چون در مسیر آذربایجان وهمدان به اصفهان و فارس بوده است و یکی از بزرگترین آتشکدهای زرتشتیان بنام آذرگشست در فردقان امروزی (فردجان)فراهان واقع گردیده . که این آتشکده بنابه نوشته های مختلف حدود سه دهه بعد از اسلام برقرار بوده است . بیرون ترکی ، امیر قم ، یکی از امرای عباسیان است که در سال 288(ه ، ق) به آنجا آمد و بر باروی آن منجنیق ها و گردونه ها گذاشت و آن را گشود و آتشکده را زیرو زبر کرد. با روی فردجان از اهمیت خاصی برای کشور گشایان بر خوردار بوده نوشته اند این قلعه در 15فرسنگی همدان واقع بوده است . در زمان ساسانیان یکی از قلعه های مهم که در مرکز کوزدر (کودزر )بوده قلعه مهستان نام داشت که در جنوب روستای کودزر بین باغهای قره کاریز واقع شده ، که اکنون در دل تاریخ ارمیده است.