غار قلعه جوق واقع در منطقه وفس - شهرستان فامنین در روستایی به نام قلعه جوق می‌باشد. فامنین در ۱۳۵ کیلومتری جادهٔ ساوه به همدان و در ۶۵ کیلومتری همدان واقع می‌باشد. این غار در منتها علیه شرق فامنین واقع شده است.
دشت سرسبز فامنین از گذشته‌های دور استقرار گاه بشر بوده تمدن قره تپه در جنوب فامنین (هزاره چهاره پیش از میلاد) غار مصنوعی قلعه جوق (دوره اشکانی- ساسانی) امامزاده ازناو (سلجوقی ) و پل جهان آباد و حمام قدیمی شهر فامنین (دوره صفوی)ودهها اثر تاریخی دیگر گواه این ادعاست.
زمان دقیق حفر و ایجاد غار قلعه جوق مشخص نیست ولی به احتمال قوی تاریخ ایجاد آن بنا به قبل از میلاد به دورهٔ مادها یا پیش از آن می‌رسد و به عنوان پناهگاه شاهکان کوچک ایرانی آن دوره بوده است.
این غار در دیواره سنگی مشرف به دره سرسبز فرد جام قلعه جوق واقع گردیده است که دهانهٔ ورودی آن در حدود بیست متر از سطح زمین ارتفاع دارد و در شیب قایم دیواره سنگی ایجاد شده است. در ابتدای ورود دهانه‌غار حدود دو متر قطر دارد که باید از سوراخ بالای دهانه وارد بخش اصلی غار شد.
حفره ورودی به قطر حدود نیم متر الی ۷۵ سانتیمتر می‌باشد به طوری که امکان خروج ۲ نفر از آن وجود ندارد. پس از عبور از این حفره وارد بخش اصلی غار می شویم که عبارت است از دالانی بزرگ که در دو طرف آن اتاقهای کوچکی تعبیه شده است.
شایع است که بوعلی سینا مدتی در این غار زندانی بوده است و ابونصر امام همدانی، طاهربن محمد بن ابوالحسین نوه عبدالرحمن امام معروف همدان در این غار وفات یافت و جنازه‌اش به همدان منتقل شد و در آنجا دفن گردید.
در قله کوه مقابل به این غار برجی وجود دارد که برای دیدبانی از آن استفاده می‌شده است. درگذشته دارای نردبان چوبی بلندی جهت دیدن داخل غار بود ولی به سبب آزار واذیتی که برای اهالی روستا داشته آن را بر داشتند و در سال ۱۳۷۰ توسط اهالی، تیر چوبی بلندی جهت ورودبه غار تعبیه شد که به مرر ازبین رفت و اکنون بدون وسیله ورودی است . این غار در دوره ماد و به احتمالی دوره هخامنشی حفر شده و مهندسی غار بسیار عجیب و پیشرفته است به طوری که فضا و حجم اتاق ها با هم کاملا قرینه است و این هنر حجاران ایرانی پیش از اسلام را نشان می دهد.
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B1_%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D9%88%D9%82
