شهر من تفرش

شهر من تفرش

۱۳۸۶ دی ۱۲, چهارشنبه

جشن سده - كوسه یا كوسة ناقلدی یا كوسة گلدی




جشن سده از شب یازدهم بهمن ماه، یعنی اول چلة كوچك شروع می‌شود. این جشن در مقابل جشن مهرگانِ دهقانان، به جشن شبانان معروف است. در روستاهای استان مركزی جشن سده تحت عنوان كوسه یا كوسة ناقلدی برگزار می‌شود. چهل روز بعد از زمستان و پنجاه روز مانده به نوروز، مردم روستاهای اراك به برگزاری این جشن اقدام می‌كنند. این جشن 5 تا 10 نفر بازیگر دارد.
یك نفر از جمع بازیگران بالاپوشی نمدی و بلند كه مخصوص چوپانان است می‌پوشد و زنگوله‌‌هایی به زانوهای خود می‌آویزد. صورت خود را سفید كرده و پوست بزغاله بر سر می‌كشد، به‌ طوری‌كه فقط چشمان او دیده می‌شوند. سپس كمربندی كه بر روی آن زنگوله‌های زیادی آویزان است، بر روی جبّه می‌بندد و مقداری بوته‌های بیابانی به كمر می‌آویزد و چند تایی را هم به شكل دو شاخ بر سر می‌گذارد. به پای خود نیز مچ ‌بندی می‌بندد و یک چوب دستی در دست می‌گیرد. پسری 15 یا 16 ساله هم در نقش زن كوسه ظاهر می‌شود.
این شخص پیراهن زنانه پوشیده و چادر بر سر كرده و صورت خود را مانند صورت زنان می‌آراید. كفش زنانه به پا می‌كند و چند زنگوله هم به پای خود می‌بندد. دو نفر از افراد نیز دو شاخ بر سر می‌گذارند و به لباس محلی خود چند زنگوله می‌دوزند و خورجین بزرگی بر دوش انداخته و سطلی بزرگ به دست می‌گیرند و به جمع‌آوری انعام مردم روستا می‌پردازند. کوسه در جلو افراد حركت می‌كند و عده‌ای نیز ساز و دهل می‌نوازند و به در خانه‌های مردم روستا رفته، زنگوله‌ها را به صدا در می‌آورند. صاحبخانه‌ها درِ خانه‌های خود را باز می‌گذارند و كوسه وارد همة خانه‌های روستا می‌‌شود. در این مراسم كه با آواز خوانی همراه است كوسه به همراه همسر خود می‌‌رقصد. گاهی كوسه با یكی از بازیگران (تكه‌ها) به نشانة رقابت بر سر عروس كشتی می‌گیرد.